2021-3

Son yıllarda adını sıkça duyduğumuz terimlerden bir tanesi de “veri bilimi” dir. Görünüşe göre bu terimi önümüzdeki yıllarda daha da sık duyacağız. Çünkü her geçen gün elde edilen veriler daha da artmakta ve şirketler bu verileri değişik açılardan kullanmaktadırlar. Öyle ki, Son 2 yılda üretilen verilerin ondan önceki insanlık tarihi boyunca üretilen veriden çok daha fazla olduğu söylenmektedir. 

Birçok kamu kurumu ve özel şirket artık bu verilerden değişik açılardan faydalanmaktadır. Satış-pazarlamadan finansa, siyasetten sağlığa kadar birçok alanda artık Büyük Veri (Big Data) ve Veri Bilimi (Data Science) kullanımının daha da artacağı aşikârdır. Buna bağlı olarak önümüzdeki yıllarda artık birçok işlemde yapay zekadan faydalanılacağı ve birçok mesleğin evrileceği düşünülmektedir. Aynen matbaanın bulunması gibi, birçok alanda insan faktörü minimuma inecek ve artık öğrenenen makinalarla işler daha hızlı ve hatasız yapılabilecektir. Evet, artık denetimin de bu değişimden nasibini alacağı kesin diyebiliriz.

1. Tanımlar

Konumuza girmeden önce kısaca büyük veri, veri bilimi, yapay zeka gibi adını artık sıkça duyduğumuz tabirlerin tanımını kısaca yapalım.

Büyük veri (Big Data), toplumsal medya paylaşımları, ağ günlükleri, bloglar, fotoğraf, video, log dosyaları gibi değişik kaynaklardan toparlanan tüm verinin, anlamlı ve işlenebilir biçime dönüştürülmüş biçimine denir.[1]

Veri Bilimi (Data Science), yapılandırılmış ve yapılandırılmamış verilerden bilgi ve öngörü elde etmek için bilimsel yöntemleri, süreçleri, algoritmaları ve sistemleri kullanan çok disiplinli bir alandır. Veri bilimi veri madenciliği ve büyük verilerle ilişkilidir.[2]

Yapay Zekâ (Artificial Intelligince), bir bilgisayarın veya bilgisayar kontrolündeki bir robotun çeşitli faaliyetleri zeki canlılara benzer şekilde yerine getirme kabiliyeti. İngilizce artificial intelligence kavramının akronimi olan AI sözcüğü de bilişimde sıklıkla kullanılır. Yapay zekâ çalışmaları genellikle insanın düşünme yöntemlerini analiz ederek bunların benzeri yapay yönergeleri geliştirmeye yöneliktir.[3]

Örnek vermek gerekirse, artık değişik test sonuçları yüklenen bir yazılım sayesinde kanser gibi bazı hastalıkların teşhisi yüksek bir başarı oranıyla yapılabilmektedir. Hatta her test sonucunda yazılım kendini geliştirerek bu başarı oranının daha da arttığı söylenmektedir.

E-ticaret de veri biliminin yoğun kullanıldığı alanlardan bir tanesidir. E ticaret sitelerince, bu sitelerde baktığımız, satın aldığımız, sepete ekleyip sonra vazgeçtiğimiz ürünler gibi istatistiki veriler elde edilebilmektedir. İşte bu veriler büyük veri olmaktadır ve bu verileri anlamlı sonuçlar çıkaracak şekilde analiz etmek de veri bilimi sayesinde olmaktadır. Yani internette baktığımız bir ürüne yönelik reklamların sürekli karşımıza çıkması veri bilimi sayesinde olmaktadır.

2. Denetim ve Veri Bilimi

Dijitalleşmenin hızla arttığı günümüz dünyasında hemen hemen her alanda olduğu gibi denetim alanında da değişim ve gelişimler yaşanmaktadır. İnsanlar, makinalar ve kullanılan bilgisayarlar tarafından oluşturulan veriler yani büyük veriler kuşkusuz denetim sürecini de etkilemektedir. Hatta geleceğin denetiminin bugünkü denetimden çok farklı olacağını söylemek çok da iddialı bir cümle olmayacaktır. İşle ilgili daha fazla değer üretme, işi daha iyi anlama, kilit denetim konuları belirleme, yapılan işle ilgili riskleri belirleme ve bu doğrultuda daha başarılı denetimler yapma konusunda gelecekteki denetimlerin daha başarılı olacağını şimdiden söyleyebiliriz.

Denetim, genel olarak bir kurumunun faaliyetlerinin ve yürüttüğü işlemlerin amacına ve uyması gereken kurallara uygun olarak gerçekleşip gerçekleşmediğinin belirlenmesi için yapılan inceleme çalışmalarıdır. Denetimin, bağımsız denetim, iç denetim, tam tasdik denetimi gibi türleri vardır ama bu yazıda tüm bunları kapsayacak şekilde genel olarak denetim faaliyetleri konu alınmıştır.

Maliye Bakanlığındaki müfettişlik kariyerimin başlarında dosya teftişlerine yetiştim. Hatta üstatlarımız dosyaların tozunu yutmadan müfettiş olunamayacağını söylerdi. Dosya teftişinden kasıt, ilgili kurumlardaki işlemlere ya da mükelleflere ilişkin işlemlerin ve belgelerin tutulduğu dosyaların denetlenmesidir. Bu usulde, tüm dosyalara bakılması imkânsız olduğu için örneklem yoluyla dosyalar seçilir ve bu dosyalar el marifetiyle uyulması gereken yasal mevzuat kapsamında denetlenirdi.

Daha sonra birçok kurumdaki dijital dönüşüm sayesinde bazı veriler bilgisayarlardan elde edilebilmeye başlandı ve denetimin yapılış şekli de evirildi. Artık bilgisayar sistemleri üzerinden birçok veri belirli kriterlere göre analiz edilebilmekte ve yorumlanabilmekledir.

Önümüzdeki dönemde, denetimlerde kullanılan sınırlı verilerle birlikte, çeşitli kaynaklardan elde edilen makine veya internet tarafından oluşturulmuş, sosyal medya kaynaklı, ses ve görüntü temelli verilerin de denetimlerde kullanılabileceği öngörülmektedir. Örnek vermek gerekirse, üretimde kullanılan akıllı makinalar sayesinde artık denetim elemanları randıman incelemesini belki de tek merkezden dakikalar içerisinde yapabilecektir. Ya da, ilgili kamu kurumlarınca riskli mükellefler daha yüksek bir başarı oranıyla tespit edilebilecek ve böylelikle daha geniş kapsamlı ve daha yüksek başarı oranıyla denetimler yapılabilecektir.

Bu durum aslında kurumlar için de avantajlı bir durumdur. Çünkü artık birçok veri kaynağından bu kadar çok verinin elde edilebiliyor olması doğru analiz metotları ile yorumlanması şartıyla daha isabetli stratejik kararlar almayı da sağlayabilir ya da risk unsurlarının tespit edilip bu verilerin doğru analiz edilmesi suretiyle birçok risk erkenden tespit edilip önlenebilmektedir.

3. Sonuç

Veri biliminin yaygınlaşması ile birlikte hayatımıza giren bir diğer kavram da sürekli denetimdir. Sürekli denetim, değişik veri kaynaklarından elde edilen verilerin doğru analiz metotlarıyla sürekli denetlenmesi, risklerin tespit edilmesi ve önlenmesidir. Bu alanda profesyonel kurumlardan sürekli denetim hizmeti almak, şirketlerin geleceği daha rahat planlamasını ve riskleri daha başarılı şekilde yönetebilmesini sağlayacaktır. Evet, gelecek geldi. Peki, şirketiniz buna hazır mı?

[1] https://tr.wikipedia.org/wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_veri

[2] https://tr.wikipedia.org/wiki/Veri_bilimi

[3] https://tr.wikipedia.org/wiki/Yapay_zek%C3%A2